هر پژوهشی به تحقیقاتی جامع برای جمع‌آوری اطلاعات نیازمند است و پژوهشگران روش‌های گوناگونی برای این کار دارند. در انجام پایان‌نامه نیز مرحله تحقیقات بسیار مهم و ضروری است و دانشجویان به‌ویژه دانشجویان حوزه‌های انسان‌شناسی و امور اجتماعی معمولا از روش تحقیقات میدانی در پایان‌نامه استفاده می‌کند؛ مانند رشته‌های علوم سیاسی، علوم اجتماعی و دولتی، مدیریت، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، مردم‌شناسی و…
تحقیقات میدانی در پایان‌نامه روشی ترکیبی و کامل است که در کیفیت انجام پایان‌نامه موثر است، اما پیش از آغاز تحقیقات میدانی در پایان‌نامه لازم است دانشجویان با انواع تحقیقات، ویژگی‌ها، مراحل، مزایا و معایب این روش آگاه شوند. دانشجو در این روش کیفی تحقیق، خودش به طور مستقیم وارد میدان می‌شود و با گردآوری داده‌های مورد نیازش به بررسی موضوعات و سپس تجزیه و تحلیل آن‌ها می‌پردازد. گفتنی است هنگام روبه‌رو شدن با مسائل، دقت در یادداشت‌برداری از همه نکات به آنالیز بهتر پژوهش کمک فراوانی می‌کند.
این روش پرکاربرد تحقیق، انواع تکنیک‌ها و روش‌های جمع‌آوری اطلاعات را در برمی‌گیرد و دانشجویان می‌توانند از فرآیندهای فکری و تکنیک‌های مختلف برای دستیابی به دانش مد نظرشان بهره ببرند، اما اصلی‌ترین روش این نوع تحقیق، مشاهده است.
پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آنالیز پژوهش‌های‌تان به مطلب اهمیت تجزیه و تحلیل آماری در پایان‌نامه در همین سایت مراجعه کنید.
انواع تحقیقات میدانی
تحقیقات میدانی معمولا در دو مدل و با دو منظور انجام می‌شوند:
1. تحقیق اکتشافی: پژوهشگر در مدل اکتشافی یا کاوشی به جای آن‌که روابط موجود در محیط اجتماعی را پیش‌بینی کند، به کشف و یافتن آن‌ها می‌پردازد.
2. تحقیق فرضیه‌آزمایی: محقق در مدل فرضیه‌آزمایی پس از گردآوری داده‌هایی که از محیط اجتماعی به دست آورده است، فرضیه‌های خود را آزمایش می‌کند.
ویژگی‌های تحقیقات میدانی در پایان‌نامه
به طور کلی تحقیقات میدانی در پایان‌نامه مانند هر پژوهش دیگری ویژگی‌هایی دارد که عبارت‌اند از:
• دانشجو باید محیط خاصی را برای گردآوری دیتاهای مورد نیازش انتخاب کند.
• در این روش، دانشجو آزادانه وارد محیط می‌شود و با پرسش‌هایی کلی، که از پیش در ذهن دارد، و بر اساس تجربیاتی که در روند پژوهش کسب می‌کند، می‌تواند پاسخ‌ها را بیابد.
• دانشجو نمی‌تواند محیط انتخابی را تغییر دهد یا دستکاری کند.
• دانشجو باید با برنامه‌ریزی کلی و هدفمند تحقیقات میدانی را آغاز کند، اما باید در نظر داشت که روند تحقیقات بستگی به شرایط محیط دارد.
• محیط اجتماعی می‌تواند حد و مرز مشخصی داشته یا نداشته باشد.
• دانشجو می‌تواند با توجه به شرایط محیطی منتخب خود، روش جمع‌آوری اطلاعات را برگزیند.
• انتخاب نوع روش گردآوری داده‌ها کاملا به سلیقه و علاقه دانشجو بستگی دارد.
• دانشجو می‌تواند برای جمع‌آوری اطلاعات به محیط اجتماعی تحقیقش بپیوندد تا مناسبات داخلی آن را بهتر درک کند، اما باید بی‌طرف عمل کند و بر آن تاثیر سویی نگذارد.
• تمرکز، ریزبینی و موشکافی دقیق از ویژگی‌های اصلی تحقیقات میدانی در پایان‌نامه است.
مراحل تحقیقات میدانی در پایان‌نامه
• انتخاب موضوع و پرسش‌های تحقیق
• تعیین محدوده تحقیق
• تعیین موارد تحقیق
• جمع‌آوری اطلاعات
• مشاهده
• تجزیه و تحلیل اطلاعات
• تهیه گزارش تحقیق
• تحقیق همبستگی یا همخوانی (روشی که ارتباط بین متغیرها را بر مبنای هدف پژوهش بررسی می‌کند.)
دانشجو می‌تواند برای صرفه‌جویی در زمان، گروه پژوهش تشکیل دهد و اطلاعات مورد نیاز خود را پس از انتخاب جامعه آماری و روش تحقیق به کمک گروهش و با استفاده از روش‌های مختلف جمع‌آوری داده‌ها به دست آورد. سپس با ادغام نتایج به دست‌آمده از اعضای تیمش و مشاهدات خود به بررسی دیتاها بپردازد. البته این کار به مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق و داشتن روحیه کار تیمی نیازمند است. دانشجو در این کار تیمی باید با افراد در مورد مشاهدات آن‌ها گفت‌وگو و درباره موضوع نظرسنجی کند.
همان‌طور که گفتیم، روش‌های مختلفی برای جمع‌آوری داده‌ها برای انجام دادن تحقیقات میدانی در پایان‌نامه وجود دارد که عبارت‌اند از: مشاهده، مطالعه، مصاحبه و پرسشنامه که توضیحات کامل درباره این روش‌ها را می-توانید در مطلب راهنمای کامل جمع‌آوری داده‌ها در انجام پایان‌نامه در همین سایت بخوانید.
مزایای تحقیقات میدانی در پایان‌نامه
• دانشجو می‌تواند فرضیه‌ها و آزمایش‌های مورد نیازش را با استفاده از این روش استخراج کند.
• دانشجو در روش تحقیقات میدانی به علت ارتباط مستقیم با شرایط واقعی می‌تواند اطلاعات واقعی و درست‌تری به دست آورد، چراکه به شرایط واقعی نزدیک‌تر است.
• تحقیقات میدانی یکی از کارآمدترین و بهترین روش‌ها برای کشف و گردآوری اطلاعات است.
• در این روش دانشجو اطمینان دارد که تحقیقاتش کاملا به‌روز است.
• دانشجو به عنوان پژوهشگر و به دلیل حضورش در محیط تحقیق در صورت نیاز می‌تواند برخی از اطلاعات را محرمانه نگه دارد.
معایب تحقیقات میدانی در پایان‌نامه
• به دلیل حضور مستقیم دانشجو در اجتماع برای انجام دادن تحقیقات ممکن است در زندگی اجتماعی تغییر یا اختلالی به وجود بیاید.
• ممکن است دانشجو به طور قطعی به روابط علت و معلولی بین پدیده‌ها پی نبرد.
• تحقیق در یک محیط کوچک می‌تواند مستلزم صرف هزینه زیادی برای دانشجو باشد و زمان زیادی بگیرد.
• اطلاعات به میزان تحقیقات انجام‌شده کسب می‌شود و دانشجو نمی‌تواند داده‌های بیشتری را از آن تحقیقات استخراج کند و امکان تعمیم تحقیق فراتر از مطالعات انجام‌شده وجود ندارد.
• فقط زمانی امکان دارد تحقیق تکرار شود که پژوهشگر از همه کلیات آن به طور دقیق آگاه باشد.
یادآوری می‌شود که تحقیقات میدانی برای مطالعه و بررسی فرآیندهای اجتماعی بسیار مناسب است، به‌ویژه فرآیندهایی که در طول زمان به تکامل می‌رسند و پژوهشگر میدانی باید از خلاقیت و توانمندی اندیشیدن درباره مسائل در محیط اجتماعی و جامعه تحقیقی‌اش برخوردار باشد و با دقت، صبوری و پشتکار پیش برود.
برای آشنایی با روش‌های صرفه‌جویی در هزینه‌های انجام پایان‌نامه می‌توانید مطالب چگونه هزینه نوشتن پروپوزال را کم کنیم؟ و چگونه هزینه های انجام پایان نامه را کم کنیم؟ را مطالعه کنید.