بنیان هر جامعه علمی بر پایه پژوهش بنا می‌شود و پژوهش به دو شکل کمی و کیفی صورت می‌گیرد. شناخت انواع روش‌های پژوهش و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها و همچنین درک تفاوت پژوهش کمی و پژوهش کیفی به انتخاب روش درست و مناسب تحقیق توسط پژوهشگر کمک شایانی می‌کند و لازم است محققان با این مباحث کاملا آشنا باشند. از این‌رو ما در این مطلب به توضیح و تعریف پژوهش کیفی و پژوهش کمی می‌پردازیم و علاوه بر معرفی انواع روش‌ها و خصوصیات آن‌ها، تفاوت پژوهش کمی و پژوهش کیفی را تشریح می‌کنیم تا شما بتوانید مسیر برتر و متناسب با تحقیقات‌تان را برگزینید و در گردآوری داده‌های مورد نیاز پژوهش خود بهتر و موفق‌تر عمل کنید.
پژوهش کمی چیست؟
به تحقیقی که از طریق داده‌های عددی و اطلاعات آماری انجام می‌شود، پژوهش کمی می‌گویند. در این روش، متغیرهای تعریف‌شده تحقیق با تجزیه و تحلیل اعداد و ارقام بررسی می‌شوند تا به کمک نتایج آماری داده‌ها بتوان فرضیه یا نظریه‌ای را تایید یا رد کرد. در این روش آنالیز اطلاعات به کمک نرم‌افزارهای پیشرفته به‌سرعت قابل انجام است و در کمترین زمان می‌شود داده‌های زیادی را تجزیه و تحلیل کرد و به تفسیرهای درست و شفافی دست یافت. گفتنی است پژوهش کمی نیازمند دقت بسیار بالای محقق و درستی و شفافیت اطلاعات است. همچنین پژوهشگری که این روش را انتخاب می‌کند، باید بر علوم آنالیز آماری تسلط کافی داشته باشد تا نتایج تحقیق را به‌درستی ارائه دهد. دقت کنید که در پژوهش کمی برای تجزیه و تحلیل دقیق‌تر باید تحقیقات را در مقیاس بزرگ و نمونه‌های بیشتر انجام داد تا نتایج آن از اعتبار بیشتری برخوردار باشند.
ویژگی‌های پژوهش کمی
پژوهش کمی از چند ویژگی بارز و اصلی برخوردار است که عبارت‌اند از:
- با اعداد و ارقام و به شکل جدول و نمودار بیان می‌شود.
- تجزیه و تحلیل آن با آنالیز آماری صورت می‌گیرد.
- بر آزمایش نظریات و فرضیات پژوهش متمرکز است.
- پرسش‌هایی کوتاه مطرح می‌کند.
- به تعداد زیادی پاسخ‌دهنده نیاز دارد.
روش‌های پژوهش کمی
در پژوهش کمی از روش‌های زیر برای گردآوری داده‌های مورد نیاز محقق استفاده می‌شود:
- مشاهده: ساده‌ترین روش جمع‌آوری اطلاعات مشاهده افراد در جامعه آماری است.
- نظرسنجی: در این روش محقق باید تعدادی سوال مطرح کند و به صورت حضوری یا آنلاین در اختیار افراد جامعه آماری‌اش قرار دهد. بهتر است پرسش‌ها به شکل چندگزینه‌ای و البته کاملا شفاف و واضح باشند.
- آزمایش: پژوهشگر در روش آزمایش باید شرایط را به گونه‌ای مهیا کند که بتواند متغیرهای مد نظرش را کنترل کند تا روابط علت و معلول در آن موقعیت برقرار شود.
پژوهش کیفی چیست؟
به تحقیقی که بر اساس تجزیه و تحلیل‌های غیرعددی و به صورت تجربی، فیزیکی و اکتشافی برای درک مفاهیم، نظرات، افکار و تجربیات در یک بستر کاملا طبیعی و واقعی انجام می‌شود، پژوهش کیفی می‌گویند. با این روش، محقق به بینش و شناختی عمیق درباره موضوعی دست می‌یابد که درک کاملی از آن وجود ندارد و با استفاده از تئوری‌های مختلف و بررسی‌های موضوعی می‌تواند داده‌های پژوهش را آنالیز کند. همچنین پژوهشگر کیفی مشاهدات و تجزیه و تحلیل و تفسیرها را خودش انجام می‌دهد و بدین ترتیب می‌تواند مسائل یا فرصت‌های جدیدی را کشف کند و با کمک توصیفات دقیق تجربیات افراد آزمایش‌ها را ارتقا دهد. البته تحقیقات کیفی قابل تکرار نیستند و به دلیل این‌که داده‌های جمع‌آوری‌شده از نمونه‌های کوچک و در مقیاس کم (به‌ویژه در موضوعات خاص) به دست می‌آیند، نتایج حاصله به طور کامل قابل تعمیم نیستند.
ویژگی‌های پژوهش کیفی
از مهمترین ویژگی‌های پژوهش کیفی می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:
- در قالب کلمات و به صورت غیرعددی بیان می‌شود.
- بر بررسی نظرات، افکار، ایده‌ها و فرضیات متمرکز است.
- تجزیه و تحلیل‌های این روش به شکل جمع‌بندی، طبقه‌بندی و تفسیر اطلاعات است.
- پرسش‌های تشریحی مطرح می‌کند.
- به تعداد زیاد پاسخ‌دهندگان نیاز ندارد.
روش‌های پژوهش کیفی
در پژوهش کیفی از روش‌های زیر برای جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز محقق استفاده می‌شود:
- مشاهده: پژوهشگر در این روش به مشاهده دقیق رفتار و فرهنگ جامعه آماری در زمانی طولانی و در محیطی واقعی می‌پردازد.
- مصاحبه: این روش با طرح سوالاتی تشریحی و دریافت پاسخ شفاهی از مصاحبه‌شوندگان انجام می‌شود.
تفاوت پژوهش کمی و پژوهش کیفی
همان‌طور که گفتیم، پژوهش کمی از کمیت اطلاعات و اعداد و ارقام صحبت می‌کند، در حالی که پژوهش کیفی پویاست و درباره توصیفات و مشاهدات بحث می‌کند و بدیهی است این مفاهیم قابل اندازه‌گیری نیستند. بنابراین، با وجود اشتراکات در اهداف کلی و کاربردهای‌شان در پژوهش کمی و کیفی، این دو روش با هم تفاوت‌های ذاتی دارند. به عبارت دیگر، هر دو به جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌پردازند، اما تحقیقات کمی، عددمحور و تحقیقات کیفی، توصیف‌محورند.
در پژوهش کمی داده‌ها به شکل عدد، آمار و تحلیل آن‌هاست، اما در پژوهش کیفی داده‌ها به صورت محتواهایی متغیر مانند فیلم و عکس، اسناد، مصاحبه‌ها، مشاهدات و… است و بر مبنای تعاملات انسانی، دانش، رفتار، احساسات، تجربه و نظر افراد، مکاتبات و نیز آنالیز اسناد به دست آمده است. پژوهشگر کمی به کمک استدلال قیاسی با داده‌های عددی به توضیح و پیش‌بینی پدیده‌ها می‌پردازد، اما پژوهشگر کیفی با داده‌های روایی از استدلال استقرایی برای توضیح و درک پدیده‌ها استفاده می‌کند.
پژوهش کیفی زمانبر و گران‌تر است و اغلب در جامعه آماری محدودتری اجرا می‌شود، اما پژوهش کمی به دلیل سرعت بیشتر (به‌ویژه در مواردی که از نرم‌افزارهای تخصصی استفاده می‌شود) به‌صرفه‌تر است. ضمن این‌که آنالیز و تفسیر اطلاعات جمع‌آوری‌شده در پژوهش کیفی سخت‌تر است و تخصص و دقت بیشتری لازم دارد، چراکه این نوع پژوهش بیشتر برای توصیف یک موضوع و به دست آوردن اطلاعات دقیق و جزئی درباره نگرش و انگیزه افراد است و در پی رسیدن به درکی عمیق از پرسش‌های پژوهش است.
در بحث اعتبار و اعتماد به نتایج پژوهش کیفی نیز یک ایراد کلی وارد است؛ داده‌های کیفی ماهیت ذهنی دارند و محقق نقش محوری در تولید اطلاعات ایفا می‌کند، به همین دلیل تکرار مطالعات کیفی تقریبا غیرممکن است و نمی‌توان از استانداردهای متعارف اعتبارسنجی برای آن‌ها استفاده کرد و در نتیجه، تعمیم نتایج قابل اعتماد نیست و طبیعی است که ابهاماتی به همراه داشته باشد. اما در پژوهش کمی رویکرد عینی و منطقی وجود دارد و آمار بر اصول ریاضی مبتنی است و با آنالیز آماری به‌راحتی می‌توان داده‌های کمی را تفسیر کرد و امکان تکرار و بررسی آن توسط سایر افراد وجود دارد و نقطه مبهمی در این روش نیست.
قابل ذکر است که به رغم تفاوت پژوهش کمی و پژوهش کیفی می‌توان همزمان از هر دو روش در تحقیقات علمی استفاده کرد و بسیاری از محققان از روش تحقیق ترکیبی برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر و کامل‌تر بهره می‌برند.
برای کسب اطلاعات جامع درباره پژوهش و روش‌های آن، پیشنهاد می‌کنیم مطالب زیر را در همین سایت بخوانید:
- راهنمای کامل جمع‌آوری داده‌ها در نوشتن پایان‌نامه
- نحوه انجام تحقیقات میدانی در پایان‌نامه
- انواع پرسشنامه در انجام پایان‌نامه ارشد و دکتری
- اهمیت تجزیه و تحلیل آماری در پایان‌نامه
خدمات برتر پژوهشی در موسسه تهران آموز
با توجه به تفاوت پژوهش کمی و پژوهش کیفی که در این مطلب به آن پرداختیم، همچنان ممکن است بسیاری از دانشجویان و محققان در این زمینه نیاز به مشاوره و راهنمایی افراد مجرب و کارشناسان متخصص داشته باشند. موسسه تهران آموز در این مورد و همه زمینه‌های مرتبط با تحقیقات علمی و نگارش پایان‌نامه و رساله و همچنین نوشتن مقاله ISI آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای جامع و تخصصی است و در این مسیر از همکاری تیم بزرگ و تخصصی خوشنامی برخوردار است. همکاران موسسه تهران آموز متشکل از استادان حرفه‌ای و باتجربه و متخصصان خبره و کاربلد است که به طور دائم و شبانه‌روزی همراه دانشجویان و پژوهشگران عزیز در تلاش‌اند تا خدماتی در شان و منزلت جامعه علمی کشور ارائه دهند. در اولین فرصت با کارشناسان موسسه تهران آموز تماس بگیرید و از خدمات ویژه و مقرون‌به‌صرفه موسسه بهره‌مند شوید.
اگر در انتخاب موسسه مشاوره مناسب و قابل اطمینان دچار تردید هستید و معیارهای انتخاب برتر در این زمینه را نمی‌دانید، توصیه می‌کنیم مطلب زیر را در همین سایت مطالعه کنید تا در دام کلاهبرداران این حوزه گرفتار نشوید: